Andie Wieringa en de varkensslacht

door Lijn Hof

Als urban sketcher kun je gevraagd worden. Uitgenodigd. In de meeste gevallen zal het gaan om het tekenen van een woning of bedrijfspand, of doe je verslag van een evenement dat ergens wordt georganiseerd.

De schets van Andie Wieringa valt in de laatste categorie. Ze werd uitgenodigd een ambachtelijke varkensslacht bij te wonen en maakte een serie tekeningen.
Het is een controversieel onderwerp, maar wie het urban sketchers manifest leest komt de volgende zin tegen: Onze tekeningen vertellen de verhalen van onze omgeving, de plekken waar we leven en de plaatsen die we bezoeken. Alle verhalen kunnen interessant zijn en samen geven ze een beeld van onze leefomgeving. Het is juist die veelheid aan verhalen die me fascineert. En ik was nieuwsgierig. Hoe beleefde Andie deze opdracht?

Andie: ‘Via mijn zoon kwam ik in contact met Guus Thijsen, een organisator op het snijvlak van concept en keuken. Hij was enthousiast over mijn urban sketches en nodigde me uit een varkensslacht te tekenen, aangezien er geen foto’s gemaakt mochten worden.’
Andie vroeg zich af hoe ze dat aan moest pakken. De varkens zouden bewegen; hoe kon ze dat het beste vastleggen? Zou ze het aankunnen als ze opengesneden zouden worden, wetende dat ze even daarvoor nog geleefd hadden? Zou ze niet van haar stokje gaan?
Andie: ‘Ik besloot van te voren kleur aan te brengen, zodat ik bij eventueel bloed tekenen geen rood hoefde te gebruiken omdat de ondergrond dan al rood was. En niet alleen rood maar meer ook de paarse kleuren en bruin. Ik wilde niet te groot werken en koos voor losse vellen, zodat ik snel zou kunnen switchten en ook omdat dit later makkelijker zou zijn met inscannen. Ik gebruikte Fabriano 200 grams; vellen van 50 bij 65 die ik zelf versneed naar A4 formaat.’

Voor de varkensslacht reisde Andie naar de België.
‘We kwamen terecht bij een boer die twee varkens klaar had staan. Een delegatie van koks en mensen uit de voedselsector was aanwezig. Voor de koks was het vooral interessant om dit hele proces van dichtbij mee te kunnen maken. Het wachten op het moment suprême werd vooral besteed aan aaien en kijken naar de levende wezens in hun hok, die lekker stonden te schrokken, terwijl je wist dat ze er straks niet meer zouden zijn.’
De sfeer was gespannen. Voelden de varkens het aan? Maakten ze daarom zoveel lawaai? Wie zou er het eerst gaan? En hoe zou nummer twee reageren? Het was een miezerige, koude dag, vertelt Andie, en iedereen leek zich af te vragen hoe het zou zijn om zoiets mee te maken.
Het moment van doden bleek Andie toch niet aan te kunnen, maar het ophangen van het varken daarna en het leeg laten lopen triggerde haar wel. Ze werd nieuwsgierig hoe het proces verder zou verlopen. Het bloed werd bijvoorbeeld opgevangen om er bloedworst van te kunnen maken.

Deze schets maakte Andie in vijf minuten. De mensen stonden niet stil, dus het moest snel.
‘De tekening geeft het aarzelend benaderen weer en de verwondering over dit net geslachte dier dat deze koks nu zelf moesten gaan ontweiden. De vreemde gewaarwording dat het niet meer om een levend wezen gaat, maar een dood dier en dat het niet erg is om hierin te snijden, maar heel natuurlijk. Het maakte een soort oergevoelens los. Willen weten hoe te overleven als het moet en waar dan te beginnen bij het verwerken en versnijden van een dier. De haren werden van de huid geschraapt met behulp van een gasbrander. De geur die hierbij vrijkwam vermengde zich met de kou en de lucht van stro en dat in de schemering, aan het einde van de dag. Het gaf aan het verwerken en versnijden een extra dimensie.’
Andie was zo gebiologeerd aan het kijken dat ze bijna vergat om door te tekenen. De koks leken zich ook te verwonderen. Ze liepen om het varken heen.
Andie: ‘Alle onderdelen kwamen tevoorschijn, in zachte kleuren en dampend van warmte: de darmen, blaas, lever, maag. Alles werd in bakken gelegd om direct klaargemaakt te worden door de koks die inmiddels een barbeque en vleesmolens hadden opgesteld en hun recepten konden botvieren op wel heel erg vers vlees. Voor hen was het nieuw om met warm vlees te werken. Bij het versnijden herkende ik producten die je ook in een slagerij kunt vinden. Het was interessant te zien hoe je riblappen en rosbief en gehakt kunt maken. Maar, dacht ik ook, er was daarnet toch een gezellig knorrend dier? Dat hebben wij gedood en nu ligt het in onderdelen op de tafels uitgestald.’

Wat heeft deze opdracht met Andie gedaan?
‘Wanneer ik moet overleven weet ik wat ik moet doen. Maar tijdens het winkelen en kijken bij de vleesafdeling moet ik steeds aan dat levende dier denken en daarom koop ik steeds minder vlees. Langzamerhand ben ik vegetariër/flexitariër geworden. Ik eet nog wel vlees als ik wordt uitgenodigd maar zelf sla ik de vleesafdeling nu over in de supermarkt en dan denk ik: door mij knort er vast ergens op deze aardbol een varken iets langer door.’

De complete serie tekeningen van deze varkensslacht is te vinden op Andies website.