door Roger Klaassen
Urban sketchers zijn vaak op zoek naar het mooiste plekje om te tekenen. Dat kan frustrerend zijn, want op dat mooiste plekje is het vaak druk, of het is midden tussen het verkeer. We kunnen wat leren van Theo de Feyter, een kunstenaar uit Amsterdam: het onderwerp voor zijn tekeningen of schilderijen laat hij bepalen door het toeval.
Ik maakte jaren geleden kennis met Theo de Feyter via een documentaire over hem en de tekeningen die hij elke dag om 17.00 uur vanuit het raam van zijn werkkamer maakt. Sindsdien volg ik zijn website met enige regelmaat. Vrij recent was hij te zien in een documentaire over zijn tekenwerk in Syrië.
De Feyter studeerde aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, werkte als kunstenaar en ging toen iets heel anders doen: hij werd archeoloog. Hij bleef ook schilderen, en schilderde bijvoorbeeld tijdens opgravingen in Turkije en Syrië.
Mijn uitzicht om 17.00 uur
Het idee achter de serie ‘Mijn uitzicht om 17.00 uur’ is heel simpel. Elke dag dat hij in zijn werkkamer is, maakt Theo de Feyter om 17.00 een tekening of schilderij van het uitzicht uit zijn raam. Hij begon hiermee op 8 november 1999 en nog altijd gaat hij er mee door. De tekeningen vanaf 2 januari 2005 kun je volgen op de website van De Feyter.
In de loop van de jaren kreeg hij door volgers voorwerpen opgestuurd die hij een tijdje in de vensterbank zet, ter afwisseling. Het is een indrukwekkende serie tekeningen en gouaches, waarin we nu al ruim veertien jaar de seizoenen kunnen volgen en het leven rond het huis van de overburen.
Het idee achter de serie is eenvoudig, het uithoudingsvermogen is bewonderenswaardig, het resultaat van beide is briljant.
Hemelsbreed
Het idee achter ‘Hemelsbreed’ is ook van een prachtige eenvoud.
In 2005 werkte Theo een tijdje in Düsseldorf, in het atelier ‘Höherweg’, in een negentiende-eeuwse, industriële wijk. Op de plattegrond van Düsseldorf trok hij een rechte lijn van dat atelier naar de middeleeuwse kasteeltoren in het midden van Düsseldorf, een touristische attractie. Waar die lijn (de ‘Luftlinie’) een straat of plein kruiste, maakte hij een tekening, kijkend in de richting van de lijn.
In 2012 deed De Feyter hetzelfde bij hem ’thuis’: hij trok op de landkaart een rechte lijn van zijn atelier naar het huis van zijn partner in hartje Amsterdam. Op elke plek waar deze lijn een straat of plein kruiste, maakte hij een schilderij (gouache), kijkend in de richting van de woning. Het ging hem niet om het uitzicht of de aantrekkelijkheid van het zicht voor hem, maar om het volgen van de lijn.
Deze Amsterdamse lijn is 9 kilometer lang en had 55 kruisingen met straten of pleinen. De lijn gaat van iets buiten Amsterdam naar het centrum, omgekeerd aan de ontwikkeling van Amsterdam. Amsterdam ontstond in het gebied rond de Dam en de Wallen, en groeide in de loop van de eeuwen min of meer in cirkels uit. Als je de schilderijen van Theo de Feyter volgt, maak je in zekere zin een tijdreis door Amsterdam.
Voor Theo de Feyter gaat het bij deze lijnen en ook bij zijn serie ‘Mijn uitzicht om 17.00 uur’ om willekeur of toeval. Hij wil juist niet op zoek naar een pittoreske scène of het mooist mogelijke uitzicht, maar laat dat over aan het toeval – het uitzicht wordt hem gegeven, niet door hem uitgezocht. Want wat op enig moment lelijk of oninteressant wordt gevonden, kan men later namelijk juist mooi vinden: de eerste werken van impressionisten vond men destijds belachelijk en hun onderwerpkeuze verwerpelijk.
Hij noemt het schilderen zelf ook wel ‘documenteren’ een serie tekeningen is een doorsnede van een stad op een bepaalde tijd. Hij legt dit vast zoals de stad zich laat zien, met alle straatmeubilair als lampen, vuilnisbakken, parkeerplaatsen, winkels, enzovoorts. Tekeningen met deze alledaagse onderwerpen zeggen meer over het stadsleven nu dan tekeningen waarin een of ander monument prachtig is afgebeeld.
Op de website van Theo de Feyter kun je heel veel van zijn werk zien, onder andere de serie ‘Mijn uitzicht om 17.00 uur’ (vanaf 2 januari 2005 tot nu). In 2006 verscheen er een bundeling van de vroegste uitzicht tekeningen met de vanzelfsprekende titel ‘Mijn uitzicht om 17.00 uur’.
Een recenter boek met werkvan Theo de Feyter is ‘Mensen en ruïnes. Syrië revisited’ uit 2017.
Syrië
Theo de Feyter bezocht Syrië voor het eerst in de jaren 1980, om mee te werken aan opgravingen. Daarna kwam hij er regelmatig terug als archeoloog of als reisbegeleider, maar ook om te schilderen. Hij volgde onder andere de reizen van een negentiende-eeuwse Fries met de geweldige naam Tinco Lycklama à Nijeholt. Deze reisde in 1867 en 1868 door Syrië en Libanon.
Op recente reizen door Syrië zag en schilderde hij de verwoestingen van de burgeroorlog. Hij schilderde onder andere in Homs en Aleppo. Indrukwekkend en verdrietig als je de vroege en de recente tekeningen naast elkaar legt.
Ideeën voor urban sketchers
Het werk en de ideeën van Theo de Feyter gaven mij een paar ideeën. Misschien ook iets voor jou?
Teken langs een lijn op de kaart, al dan niet recht (ik maak wel eens wandelingen waar ik op vaste tussenpozen teken wat er voor me ligt, al ben ik niet zo streng voor mezelf als Theo de Feyter).
Ga regelmatig terug naar dezelfde plek om die te tekenen (ik neem me zelf vaak voor om bouwwerkzaamheden te gaan tekenen, maar het ontbreekt me aan discipline); na jaren teruggaan naar eenzelfde plek is natuurlijk iets makkelijker vol te houden…
Wat je ook tekent: als het op een gegeven moment een serie wordt, krijgen alle tekeningen een extra betekenis. Dat kan met het uitzicht uit je raam, maar ook met de inhoud van een keukenkastje. Of neem een voorbeeld aan Dudley Svensgaard, die al jaren passagiers tekent in de bus op weg naar zijn werk.
Hartelijk dank aan Theo de Feyter – alle afbeeldingen ©Theo de Feyter
Recente reacties