door Roger Klaassen

Het was niet mijn bedoeling een wekelijkse rubriek te maken rond ‘Oude Schetsboeken’, maar ik kreeg tips die ik jullie niet wil onthouden – iedereen bedankt voor de tips! Ik vermoed dat de avondklok nog wel een tijdje verlengd zal worden en volgende week zal het met gevoelstemperaturen van – 20 graden ook wel niet van buiten tekenen komen. Vooruit dus maar!

Oorlogsdagboeken

Victory A. Lundy was misschien niet de beste soldaat – ‘Tijdens trainingen zat ik te tekenen’ – maar in augustus 1944 kwam hij met de 26e Infanteriedivisie aan land in Europa, twee maanden na D-Day. Victory (what’s in a name?) hield een dagboek bij van zijn avonturen: 158 potloodschetsen in 8 spiraalgebonden schetsboekjes.

Na de oorlog werd Lundy een bekende architect in Amerika. Hij doneerde zijn 8 schetsboeken aan de Library of Congres, waar je ze online kunt bekijken: klik hier.

Een kleine zoektocht levert het inzicht dat veel soldaten – ook in oorlogstijd – de tijd doodden met tekenen.

De Canadees Russell Hughes Rabjohn hield een schetsboek bij tijdens de Eerste Wereldoorlog, waar hij in Noord-Frankrijk en België gelegerd was. De tekeningen zijn zo gedetailleerd dat het moeilijk is voor te stellen dat hij ze ter plekke aan het front gemaakt heeft. Hoe dan ook, je kunt er doorheen bladeren op de website van de Canadian War Museum. De tekeningen zijn ook gebundeld in het boek ‘A Soldier’s Sketchbook‘.

Joseph Farris, die vanaf de jaren 70 met regelmaat cartoons tekende voor The New Yorker, ging in 1944 ook richting Europa. Uit de vele schetsen die hij maakte in brieven naar huis stelde hij ‘A soldier’s Sketchbook‘ (dezelfde titel dus als dat van Rabjohn) samen. Veel van zijn schetsen kleurde hij in met waterverf. Ik kon helaas geen online versie van zijn schetsboek vinden.

Joseph Wright

We verlaten het oorlogsgeweld en duiken dieper de geschiedenis in. Joseph Wright of Derby (1734-1797) was al een bekende portretschilder voordat hij in 1774 op reis ging naar Italië. Na zijn reis legde hij zich meer toe op het schilderen van landschappen. Het belang van Wright voor de geschiedenis is dat hij in een aantal schilderijen de ‘wetenschappelijke revolutie’ van zijn tijd heeft vastgelegd: schilderijen van wetenschappers, gebogen over experimenten en planetaria.

Op de website van het MET Museum in New York kun je één van zijn schetsboeken van zijn reis door Italië bekijken. De meeste zijn potloodschetsen met een wassing van waterverf, hier en daar flink vervaagd, de tekeningen met inkt zijn veel beter bewaard (tip voor de urban sketchers die voor de eeuwigheid werken!).

John Ruskin

John Ruskin (1819-1900) was niet alleen schrijver en kunstenaar, maar ook een strenge kunstcriticus. Ik las ooit zijn lesboek waar hij vrij genadeloos uithaalde naar James Whistler, toch een van de giganten van de vroege Amerikaanse schilderkunst (misschien vooral bekend van het schilderij dat figureerde en werd toegetakeld in een Mr. Bean-film). Ruskin noemde een schilderij van Whistler ‘een pot verf’ – vrijheid van meningsuiting of niet: het leverde hem een veroordeling wegens smaad op.

We kunnen nu ook beoordelen hoe Ruskin het er zelf vanaf bracht in zijn schetsen. The Morgan Library heeft een schetsboek van Ruskin uit de jaren 1831-32. Bedenk dus dat dit getekend is door een jochie van 12 jaar oud.

Boekentip

Naast de oorlogsdagboeken die ik boven al noemde, kreeg ik nog een boekentip.

Tekeningen uit de tijden van de grote ontdekkingsreizen kun je vinden in het boek ‘Opgetekend! Reisimpressies door de eeuwen heen’, door Farid Abdelouahab. Het boek verscheen in 2005 en is, voor zo ver ik kon nagaan, alleen nog tweedehands te koop.

Het boek verscheen oorspronkelijk in het Frans (Ces merveilleux carnets de voyages) en is ook vertaald in het Engels (Journeys and Journals), dus misschien is het in die talen beter verkrijgbaar. Of check het bij je bibliotheek.

---

Tips blijven welkom!