Lia Schäfer in actie

door Roger Klaassen

Bij urban sketching is iedereen welkom, zoals jullie weten. Ik maak nu al jaren artikelen voor onze website en in de loop van die tijd heb ik gemerkt dat als we veel heel mooie urban sketches plaatsen, dat dat mensen kan afschrikken om mee te doen. Daarom zorgen we in onze verslagen van Sketch Days voor een mix van tekeningen van beginners en ervaren tekenaars. Dit alles als waarschuwing bij dit interview, want de tekeningen van Lia Schäfer zijn wel bijzonder prachtig. Geniet ervan, laat je er niet door afschrikken maar laat je er juist door aanmoedigen om zelf aan het tekenen te gaan!

Want één ding is zeker; de tekeningen van Lia verraden niet alleen talent, maar ook een jarenlange ervaring.

Lia Schäfer werd in 1958 geboren in Rotterdam en woont met haar man Frank (ze hebben twee zoons) in Nissewaard, ten zuiden van Rotterdam.

Ze studeerde in 1983 af aan de Academie van Beeldende Kunsten (nu de Willem de Kooning Academie) in de richting TSO (Tekenen Schilderen Ontwerpen). Daarna vervolgde ze haar opleiding met een tweejarige opleiding om les te kunnen geven in ‘kunstzinnige vorming en amateurkunstbeoefening’.

Lia: “Zelf de techniek van tekenen en schilderen beheersen wil nog niet zeggen dat je deze vaardigheden ook over kunt brengen op anderen. Ik ben cursussen tekenen en schilderen gaan geven bij o.a. de SKVR in Rotterdam en de Vrije Academie in Vlaardingen. Momenteel geef ik les in Vlaardingen bij Kade40. Behalve uit Vlaardingen komen ook veel cursisten uit Schiedam, Maassluis en zelfs uit Rotterdam. Thuis in mijn eigen atelier in Spijkenisse geef ik ook een ochtend per week een cursus.” Kijk op Lia’s website naar het palet van werk dat ze maakt en de cursussen die ze geeft.

Slotlaan in Kralingen, Rotterdam – Deze schets maakte ik in juni 2020, in Kralingen. Zelf heb ik een paar jaar in deze wijk in Rotterdam gewoond. Op lommerrijke plekken zoals deze geven de slagschaduwen van gebladerte op de gevel en op de straat diepte en sfeer, ik werk in de aquarellen graag met het spel van licht en schaduw.

Het lesgeven geeft Lia ook veel inspiratie: “Door te zien hoe cursisten dezelfde opdracht op verschillende manier en in eigen stijl uitvoeren. Iedereen heeft toch zijn eigen ‘handschrift’, wat overigens niet wil zeggen dat je het niet eens op een andere manier kunt proberen. Je leert niet alleen van de docent maar ook van elkaar en het wekelijks naar de les komen is voor veel cursisten een stok achter de deur om aan de slag te blijven.”

Een verhaal wat je bijna één op één kunt toepassen op urban sketching: ook daar ben ik altijd verrast door de diversiteit aan tekeningen bij het verzamelmoment aan het eind van de dag. En die stok achter de deur herkennen sommigen van ons misschien ook wel…

Lia maakt ook muziek (vooral dwarsfluit), met name jazz. Lia ziet overeenkomsten tussen muziek en tekenen/schilderen: “Het improviseren tijdens een solo is elke keer weer spannend. Het heeft voor mij overeenkomsten met beeldende bezig zijn: dezelfde creativiteit en vrijheid. Passend op het akkoordenschema van het nummer kun je de noten en herhalingen van korte loopjes in verschillende toonsoorten gebruiken en variëren, fragmenten van het thema terug laten komen maar altijd, al spelend steeds weer anders gecombineerd. Zoiets dergelijks gebeurt voor mij bij het schetsen en schilderen ook. Al werkend maak je keuzes, vroeg je lijn en kleur toe. Steeds anders maar passend bij waar je op dat moment mee bezig bent.”

Urban sketching

Als ik de tekeningen van Lia zou moeten omschrijven, dan is het eerste wat mij te binnen schiet: helderheid. Het zijn prachtige, duidelijke tekeningen met frisse kleuren. Lia vertelt waar dat vandaan komt: “Ik kreeg omstreeks 1986 de mogelijkheid te gaan werken als illustrator van bouwprojecten: het maken van zgn ‘artist impressions’. Deze werden gebruikt als illustraties voor brochures van nieuwbouw woningen en bedrijfs/kantoor gebouwen. De illustraties die we maakten waren op groot formaat (50 x 65 cm of soms nog groter) zodat alle bouwkundige details duidelijk en scherp in beeld zijn. Tekeningen in aquarel waren mijn specialiteit.”

“Behalve de gebouwen is ook de aankleding met bomen, mensen, auto’s etc. erg belangrijk in de illustratie. De kleur van de baksteen, de dakpannen of kozijnen moet zoveel mogelijk benaderd worden. We kregen daarom monsters van de stenen en dakpannen, en de RAL kleurcodes voor de kozijnen. De ervaring die ik met dit illustratiewerk heb opgedaan komt goed van pas bij het maken van urban sketches.”

Eén van de aantrekkelijke dingen van urban sketching is dat je buiten bezig bent. Lia: “Buiten tekenen en aquarelleren heb ik altijd wel gedaan, vooral tijdens vakanties op landschappelijke plekken. Ik vind het prettig om in de buitenlucht bezig te zijn. Ik heb de liefde voor het plein air schilderen van mijn vader. In de zestiger jaren deed hij dit ook vaak en trok er in de vakanties in het buitenland regelmatig op uit met een houten de schildersezeltje om buiten te tekenen en te schilderen.”

Op oude vakantiefilmpjes uit Kroatië is Lia, als kleuter nog, te zien naast haar schilderende vader.

Delft – Tijdens het opzetten van deze schets koos ik deze uitsnede vanwege de verticale lijnen van de kerk die nog versterkt worden door de hoge, nog bijna kale bomen. Natuurlijk tekende ik ook de medeschetser die bezig was. Het was best koud en ik was redelijk verkleumd, des te fijner als je tevreden kunt zijn over het resultaat.

In 2019 maakte Lia kennis met Urban Sketchers Rotterdam en ze deed meteen volop mee:”Ik vind samen met anderen tekenen leuk. Alleen naar buiten gaan om te schetsen ook, maar dan het liefst een beetje in de buurt bij huis op loop of fietsafstand.”

Wie buiten werkt, kan toeschouwers verwachten: “De meeste mensen zijn erg geïnteresseerd, en reageren enthousiast. Ik probeer niet te lang op vragen in te gaan of uitgebreide gesprekken te voeren want ik wil graag de schets af krijgen. Leuk was dat in Rotterdam, Kralingen de bewoonster de aquarelschets van haar huis wilde kopen, het is altijd fijn als je schets gewaardeerd wordt.”

“Door het werken met deadlines zit ‘het-moet-af!!’ er nog steeds goed in. Behalve de lijnschets doe ik ook het aquarelleren (bijna altijd) op locatie.”

Materialen

Lia’s urban sketches zijn lijntekeningen die ze met aquarelverf van kleur voorziet. “Ik werk meestal met Faber-Castell sepia fineliners en soms met Platinum Carbon Ink pen (dat is een vulpen). De opzet doe ik met een graphite aquarel potlood, alleen de grote vormen en wat hulplijnen. Omdat de potloodlijnen oplossen tijdens het aquarelleren hoef ik ze niet weg te gummen.” Dat is alvast een goede tip!

Wat papier betreft probeert Lia verschillende soorten aquarelpapier uit: “Momenteel werk ik op Arches en Hahnemühle cold pressed grano fino 300 gr. formaat 24 x 32 cm. Ook heb ik kleinere gebonden boekjes met aquarelpapier van Hahnemühle voor snelle tussendoor schetsjes.”

Ook wat aqaurelverf betreft, wisselt Lia verschillende merken af: “
De aquarelverf die ik gebruik varieert, Winsor & Newton, Cotman, Daler Rowney etc. Ik werk meestal met veel verschillende lagen/wassingen over elkaar. Goed papier en aquarelpenselen zijn daarom voor mij belangrijk.”

“Onlangs heb ik op een lichtgewicht buiten-ezeltje gewerktdan hoef je je blok niet op schoot te houden. Een aquareldoosje met een ring aan de onderkant voor je duim vind ik prettig om vast te houden. Er hoeven niet persé blokjes (napjes) in. Ik gebruik het doosje met verf uit tubetjes.”

Landschap in Twente – Dit is het uitzicht bij het vakantiehuisje waar we wel eens logeren in het Hof van Twente. Op een ochtend heb ik het uitzicht van het coulisselandschap bij het huisjes getekend, over twee bladzijden van m’n aquarel schetsboekje. Als je in Zuid Holland woont is dit deel van het land een wereld van verschil. ’s Ochtends vanaf je terrasje zo’n mooi uitzicht tekenen was een heel fijn begin van de dag.

De tips van Lia

Van iemand met zoveel ervaring als kunstenaar en als docent verwachten we goede tips. We hadden er al één binnen met die schets met aqaurelpotlood.

“Of het nu om urban sketches of stilleven, mensfiguur, portret of stilleven gaat: het begint met goed leren kijken en veel oefenen met vorm, verhouding, licht/donker, kleur en kleurcontrasten. De details komen later, de grote vormen moeten eerst kloppen.”

“Tijdens het schetsen van een stadsgezicht en bij het tekenen van model let ik veel op richtingen van lijnen en op restvormen. Met één oog gesloten en je potlood langs een van de lijnen van een gebouw (of bij modeltekenen) arm of been te leggen kun je goed zien hoe die richting eigenlijk precies loopt.”

Maassluis – De haven heb ik al vanuit verschillende gezichtspunten geschetst, er zijn nog meer fraaie plekken in Maassluis. Onlangs hebben we nog het gele bruggetje in het centrum getekend. Ik ga er zeker nog vaker heen. Mijn man Frank woonde jaren geleden in Maassluis, door het schetsen heb ik als het ware weer herontdekt.

“Ook restvormen zijn een goed controlemiddel. Een voorbeeld: bij een model dat met de arm in de zij staat. Als de ‘restvorm’, de driehoek tussen bovenarm, onderarm en romp op de tekening anders van vorm is op je tekening dan in wat je bij het model ziet, dan kloppen de verhoudingen niet helemaal.” Voor wie hier meer over wil weten, google naast ‘restvorm’ ook op termen als ‘Negatieve ruimte/negative space’.

“Naast lijnperspectief is ‘atmosferisch perspectief’ erg belangrijk bij een landschap of stadsgezicht om diepte te suggereren: in de verte wordt het waziger, en worden kleuren fletser en/of blauwig.”

“Veel of ingewikkeld is niet altijd beter: in mijn selectie van schetsen bij dit interview heb ik gekozen voor tekeningen die ik qua sfeer geslaagd vind en waarvan het perspectief relatief wat eenvoudiger is.”

Wat zijn Lia’s favoriete onderwerpen? “Het liefst maak ik wat sfeervolle impressies van oudere stads of dorpsgezichten. Graag met wat bomen, lantaarnpalen etc. voor de sfeer. Ben ik met een mede schetsen dan is het soms leuk om deze ook op de tekening te zetten. Ik denk eraan om ook moderne architectuur te gaan schetsen. Dat brengt me dan weer een beetje terug naar mijn vroegere werk.”

“Vlakbij mijn huis is het landelijk, daar ga ik vaak alleen zitten om te schetsen. Deze winter toen er sneeuw lag heb ik ook op de Malledijk zitten aquarelleren. Het viel me reuze mee, het was zonnig en windstil en ik had me warm gekleed.Ik had gelezen op de USK FB-pagina dat de aquarelverf kan bevriezen dus ik had een thermosfles heet water meegenomen om te gebruiken bij het schilderen, dat werkte goed. Een bijzonders ervaring, in de winter buiten in de sneeuw.”

Vlaardingen – Ook Vlaardingen, waar ik vaak ben, heeft mooie plekjes. Ik heb deze schets gemaakt op een zomerse dag, we waren met z’n drieën om te tekenen, toch altijd gezelliger dan alleen… Ik koos dit mooie pand met onderin café de Stam – gelegen vlak naast het historische Oude Stadhuis. Het ligt op het ronde plein, de Markt waar ook de Grote Kerk is, een heerlijk rustige plek, midden in het centrum. Daarna uiteraard een biertje gedronken op het terras.

“Als ik alleen ben in een andere stad, zit ik het liefst op een terrasje met een mooi uitzicht. Ook de mensen tekenen op een terrasje doe ik graag, de bezoekers zittend aan tafeltjes. Ze hebben het meestal niet door dat ik ze teken, druk in gesprek of bezig met hun maaltijd. Staan ze op en ben ik nog niet klaar en komen er nieuwe mensen op hun plek zitten dan combineer ik het, bijvoorbeeld het bovenlijf met de benen van hun opvolger, grappig om te doen, ontdekte ik. Een elegante dame gaf ik ooit de benen van iemand anders met diens gespierde kuiten en gezondheidssandalen. Maar of mijn ‘modellen’ dat zelf ook grappig zouden vinden…?”

“Ook muzikanten tekenen is een uitdaging, maar een voordeel is dat ze redelijk stil staan of zitten. Het is dubbel genieten, muziek luisteren en schetsen tegelijk.”

“Een goed alternatief als je niet weg kunt is Virtual schetsen met de Virtual Travel Sketch groep doe ik ook af en toe.”

“Ik reis niet graag ver, hoewel ik heel graag in steden als Amsterdam en Utrecht zou tekenen. Dat komt ooit nog wel… Plaatsen in de buurt waar ik graag kom zijn Brielle, Hellevoetsluis, Vlaardingen, Delft Schiedam en Rotterdam. De andere gemeenten van Nissewaard: o.a. Zuidland, Geervliet, Heenvliet, Simonshaven. En last but not least: Maassluis is erg mooi, ik ben daar regelmatig geweest (met Peter Flohr).”

Bedankt voor je verhaal, Lia! Wie nog meer genieten van Lia’s tekeningen, kan natuurlijk terecht op haar website , maar je kunt haar tekeningen ook in het echt gaan bekijken tijdens eens expositie bij Kade40, vanaf 18 juni – check de openingstijden op de website van Kade40.