Marja Doorduijn
door Roger Klaassen
De tekeningen van Marja Doorduijn, uit Rotterdam, vielen mij al een tijdje op in onze Facebook-groep. Niet zozeer om de tekeningen zelf, maar om de bijzondere bijschriften. Het zijn korte gedichtjes of versjes, die een mooie aanvulling zijn op de tekening, waardoor je er wat langer bij blijft hangen. Soms gaat het om eenvoudige plaatsaanduidingen, maar zelfs die krijgen door zinsafbreking en ritme een extra dimensie. Reden voor een andere kennismaking met Marja.
Wat leuk was aan het werken met Marja, is dat in haar antwoorden (we doen deze interviews schriftelijk) de schrijfstijl van haar gedichtjes doorklinkt. Je zult ze op en paar plaatsen tegenkomen.
De visbank in Delft
Roept herinneringen op
Van lang geleden
Corona: het roer moet om
Zonder corona zou Marja misschien nooit in aanraking zijn gekomen met Urban Sketching. “Dat zou toch spijtig geweest zijn want USK biedt mij met zijn online communities en zijn evenementen en ontmoetingen in ‘real life’ veel vreugdevolle momenten.”
2020, coronatijd. Marja (dan 68 jaar) werkt nog 20 uur per week, verdeeld over 4 dagen, als psycholoog. Ze werkt met plezier en uit gemak – een combinatie die het veranderen van haar weekprogramma niet zo aantrekkelijk maakt.
“Met plezier omdat ik het werk, mijn collega’s en de context waarin ik mijn werk doe intrigerend vind. Ook vind ik de dagelijkse fietstochten naar mijn werk een heerlijk verfrissende start van de dag. Zintuigen krijgen de nodige input en door de jaren heen ben ik beter gaan kijken en weet ik steeds meer te genieten van wat ik zie. Want ja: kijken is één, maar ook nog wat zien is een ander verhaal.”
Na dagen regen
Een zomeravond in Gent
Aan de Graslei
En uit gemak: “Dat ik nog steeds werkte op mijn 68ste is deels ook omdat ik dat nou eenmaal doe. Zolang ik werk hoef ik me niet bezig te houden met wat ik ánders zou kunnen gaan doen en vooral: zou móeten gaan doen: ‘het gapende gat’… “
Om zich toch al wat bezig te houden met ‘gapende gat’ is Marja een deeltijdopleiding gaan volgen aan de Academie voor Schone Kunsten in het Belgische Arendonk (veel langer geleden volgde Marja ook al allerlei opleidingen op het gebed van kunst, onder andere keramiek en beeldhouwen). “Wekelijks tekenen we een volle dag naar de waarneming. Er worden ruimtelijke opstellingen gemaakt die een aantal weken blijven staan en als vertrekpunt dienen voor een tekening. En ieder jaar zijn er ook perioden waarin we model- en portret tekenen. Door al die tekenopdrachten leer ik steeds beter kijken. Een groot geschenk!”
En dan komt de coronatijd waarin het leven stil komt te liggen. Marja beschrijft het kernachtig:
Corona dus
Ik stop met werken. Het roer moet om.
De week is leeg en dient gevuld.
En dan blijkt:
Onder druk wordt alles vloeibaar.
Het loopt als vanzelf.
Voor de duidelijkheid: het stoppen met werken is niet tijdelijk, vanwege corona, maar definitief. Marja start met een online aquarelcursus en in september 2020 sluit ze aan bij de Facebook-groep ‘Iedere dag een tekening‘.
Marja weet wat ze wil (en wat ze niet wil)
Marja: “Ik weet wat ik wil. Ik wil mijn tekenvaardigheden verbeteren. Zó dat ik om ’t even wat en om ’t even waar met plezier een schets weet neer te zetten, dat ik een tekening weet te maken die ook nog boeiend is. Dát is de uitdaging. Of, zoals mij ooit gezegd is: als je kunt tekenen dan kun je zelfs van een stoeptegel een tekening maken. Dat vond ik een intrigerende uitspraak.”
Oase van rust
Deze museumtuin
In Oud- Overschie
Eind middag komt hier
De fanfare samen voor
De Dodenherdenking
Wat Marja niet wil, weet ze ook. Dat ervoer ze twintig jaar eerder op vakantie in Italië: “Ik had veel zin om te gaan tekenen, maar er was ‘niks’ om te tekenen. We zaten op een terrasvormige camping op een heuvel met tenten naast, voor en achter ons. Wat kon ik hier in hemelsnaam tekenen? Niets! In mijn optiek op dat moment kon ik daar niets tekenen. Ik zou niet weten wát: het was te moeilijk en niet leuk genoeg.”
“Als ik dat nu moet begrijpen: ik had geen mentale ‘databank’ met voorbeelden van dit soort omgevingen en zelf ook te weinig verbeelding. Maar ik wilde toch tekenen dus ik ging bergafwaarts richting dorpje. En ja, dáár op het kleine dorpsplein kon ik mij nestelen op de hoek van een terras en eindelijk: dáár kon ik mij gaan wijden aan een tekening naar de waarneming. Na anderhalf uur tekenen wandelde ik voldaan weer de berg op.”
Terug naar mijn gezin.
Nog eenmaal ben ik bergafwaarts gelopen in die vakantie.
Heel bevredigend! Maar ook: Wat een gedoe zeg!
Kon ik die stoeptegel maar tekenen…
Het moet simpeler kunnen, met minder gedoe! Marja gaat aan de slag in de Facebook-groep ‘Iedere dag een tekening’. Het uitgangspunt van de groep is eenvoudig: maak elke dag een tekening en deel die in de groep. Voor Marja het ei van Columbus!
Iedere dag een uitdaging!
Hoe mooi kan die zijn.
Ik start er mee. Wat leuk!
Elke dag een tekening, prima, maar hoe bedenk je iedere keer wat je gaat tekenen? Marja: “Ik moet zin hebben in het onderwerp dat ik die dag wil gaan tekenen: dat is mijn tweede uitgangspunt geworden. Het onderwerp moet mij iets doen. Het moet mij op de een of andere manier raken en/of uitdagen. Dus daar moet ik voor zorgen. “
“Het-zin-in-hebben is voor mij iets waar ik best veel tijd aan besteed. Met liefde, want het is mijn motor en daar wil ik goed voor zorgen! Voor mij werkt het erg om naar buiten te gaan: daar zijn altijd nieuwe dingen te zien of bekende dingen anders te zien. Daar krijg ik energie van! Door de jaren heen wordt de lijst met inspiratiebronnen steeds langer en gevarieerder: boeken, bezoeken aan musea en galerieën, tekenlessen, grote meesters uit de kunstgeschiedenis.”
Luid gejuich
Bereikt het dakterras en
Iemand zegt: De Kuip
En dan wijst iemand uit de groep Marja op het bestaan van urban sketching: “Wat een gevarieerde en rijke bron van inspiratie zeg!!!”
Plezier en energie
Tekenen voor je plezier, zodat je er energie van krijgt: het klinkt zo logisch, maar soms is het niet zo makkelijk. We zagen in het verhaal van Marja al dat ze de drempel om te tekenen verlaagde (geen gedoe), dat ze van tekenen een dagelijkse gewoonte heeft gemaakt (iedere dag een tekening; Marja noemt haar vasthoudendheid dan ook haar grootste talent) en dat ze er voor zorgt dat ze zin krijgt in het onderwerp dat ze gaat tekenen door actief op zoek te gaan naar inspiratie.
Energie krijgt Marja ook van goede docenten. “Een goede docent is voor mij iemand die weet aan te sluiten op wat ik kan, analytisch is en mij verder weet te scholen in een grondige basis. Zo bewaak ik mijn vrijheid. Vrijheid van onderwerp en vrijheid van werkwijze. Leren tekenen naar de waarneming betekent voor mij werken aan artistieke vrijheid.”
Pinksterochtend
Het is leeg op het marktplein
Van Swalmen
Een docent aan de opleiding in Arendonk gaf een goede les: “Leer vertrouwen op je waarneming en oefen daar op. Wees spaarzaam met meten. Meet voornamelijk achteraf, ter controle. Als je vooraf gaat meten ga je dat steeds meer doen en dat ondermijnt het werkplezier. Hij heeft gelijk gekregen, zo heb ik om mij heen gezien.”
‘Kunstkring Prins Alexander‘ (in Rotterdam) heeft een urban sketching-groep waar Marja geregeld mee op pad gaat – natuurlijk in de wijk Prins Alexander. “Ik vind dit een alleraardigst initiatief omdat we geen spectaculaire gebouwen tekenen, maar een nieuwbouwwijk uit jaren ’70. En daar probeert iedereen dan een aardige tekening van te maken. Simpel en uitdagend!”
Na afloop elkaars werk bekijken en wat drinken.
Zo ook weer met veel mensen kennisgemaakt.
Veel addicted sketchers!
Sketchers die heel veel tekenen dus!
De versjes
In de meeste interviews besteden we ook aandacht aan de materialen waar urban sketchers mee werken. Marja stuurt een lijstje materialen, maar schrijft erbij: “Je ziet: weinig bijzonders.” En inderdaad, de gebruikelijke materialen staan er op (fineliners, potlood, inkt, aquarel), dus laten we doorgaan naar wat wel bijzonder is bij Marja: de bijschriften bij haar tekeningen.
Voor het maken van gedichten of versjes liet Marja zich inspireren door haar man. Die volgde een poëzie-opleiding aan de Schrijversacademie in Antwerpen. “Hij vertelde daarover en liet mij zijn gedichten lezen. Ik las ze graag. Grappig genoeg leefde ik decennia eerder met een man die toen óók startte met het schrijven van gedichtjes. Hij noemde die liever versjes, in de trant van zijn grote voorbeeld Piet Paaltjes. Ik hield van het contrast van het korte, simpele en lichtvoetige van zijn ‘versjes’ versus de kracht van de beelden die daarmee kunnen worden opgeroepen.”
Dit is spannender
Om te tekenen dan
Vooraf gedacht
En zoals dat gaat: Marja begon zelf versjes te schrijven, zo’n tien jaar geleden. En ze pakte het weer op toen ze elke dag een tekening ging maken: “Ik vond dat de tekeningen wat extra nodig hadden, versjes als hulpbron dus. Altijd als ik buiten was en iets mij raakte probeerde ik dat in woorden te vangen. En dat liep parallel aan mijn dagelijks tekenen. Beiden beïnvloeden elkaar. Soms leidde een versje tot een tekening en soms andersom.”
“Mijn man had op zijn opleiding kennis gemaakt met de haiku. De haiku sprak mij aan qua vorm (drie regels van vijf, zeven en vijf lettergrepen; rijmloos) en qua inhoud (een beeld weten op te roepen). Waar het om gaat bij een hailu is het tonen van een moment. Belangrijk: in haiku geef je geen oordeel of uitleg. De vorm van de haiku is voor mij een leidraad om tekst bij een tekening te plaatsen. Inmiddels ben ik wat losser met de vorm en de inhoud: de ene keer is de haiku bedoeld om de tekening aan te vullen en meer beeld te geven, de andere keer geef ik gewoon wat informatie. Bij voorkeur in niet meer dan 17 lettergrepen.”
Inderdaad geven de teksten van Marja een extra dimensie aan haar tekeningen – zie de bijschriften bij de tekeningen in dit interview. Ik ben benieuwd of andere urban sketchers dit voorbeeld gaan volgen. Doe in elk geval als zij waar het gaat om de drempel om te tekenen laag te houden (in combinatie met vasthoudendheid) en er voor te zorgen dat je het plezier behoudt!
Wat rest aan
Energie
Wordt onder
De tafel gekletst
Prachtig interview!